Skręcenie stawu skokowego- jak je rozpoznać, leczyć i zapobiegać nawrotom?

Budowa stawu skokowego – krótki przegląd 

Staw skokowy (łac. articulatio talocruralis) jest jednym z najbardziej obciążonych stawów w ludzkim ciele. Stanowi połączenie trzech kości: kości piszczelowej, strzałkowej oraz kości skokowej. Tworzy go właściwie zespół dwóch stawów: staw skokowy górny (staw skokowo-goleniowy), odpowiadający głównie za ruch zgięcia i wyprostu stopy, oraz staw skokowy dolny (staw skokowo-piętowo-łódkowy), który umożliwia ruchy inwersji (do wewnątrz) i ewersji (na zewnątrz). 

Dla prawidłowej pracy stawu niezbędne są: 

• Torebka stawowa, otaczająca cały staw i utrzymująca go w stabilności, 

• Więzadła, w tym szczególnie dwa kompleksy: boczny (strzałkowy) i przyśrodkowy (trójgraniasty), 

• Mięśnie i ścięgna, stabilizujące dynamicznie staw, 

• Receptory czuciowe (proprioceptory), przekazujące do ośrodkowego układu nerwowego informacje o położeniu stopy i jej ruchach. 

Skręcenie stawu skokowego to jeden z najczęstszych urazów układu ruchu – szczególnie wśród osób aktywnych fizycznie. Szacuje się, że codziennie na 10 000 mieszkańców przypada co najmniej jeden taki przypadek, a wśród sportowców te liczby są jeszcze wyższe. 

Za stabilność stawu skokowego odpowiada skomplikowany system struktur: kości, więzadeł, torebek stawowych, mięśni i ścięgien, a także receptory czuciowe współpracujące z ośrodkowym układem nerwowym. Kluczową rolę odgrywają również włókna proprioceptywne, które informują mózg o ustawieniu stopy i pomagają w odpowiedzi odruchowej mięśni. Gdy którykolwiek z tych elementów zostanie uszkodzony – zwłaszcza więzadła lub struktury nerwowe – może dojść do niestabilności stawu. 

Najczęstszym urazem stawu skokowego jest skręcenie bocznego kompleksu więzadłowego stawu skokowego, który tworzą trzy więzadła: skokowo-strzałkowe przednie, piętowo-strzałkowe i skokowo-strzałkowe tylne. Uszkodzenia tych więzadeł zdarzają się aż

w 85% przypadków skręceń, a najczęściej pęka właśnie więzadło skokowo-strzałkowe przednie.  Najczęstszy mechanizm prowadzący do skręcenia to nadmierna inwersja, czyli "wywinięcie" stopy do wewnątrz. Nieleczone lub źle leczone skręcenia mogą prowadzić do niestabilności, przewlekłego bólu i innych powikłań. 

W około 3–5% przypadków, w wyniku uszkodzenia nerwu obwodowego – np. w czasie zabiegu chirurgicznego – może dojść do powstania nerwiaka. To niewielka, ale bolesna struktura utworzona z nieprawidłowo regenerujących się włókien nerwowych, otoczonych tkanką bliznowatą. Taki nerwiak może być przyczyną uporczywego, rozlanego bólu i nadwrażliwości w operowanym miejscu – nawet jeśli nie jest widoczny w badaniach obrazowych, takich jak rezonans. 

Bibliografia:

1. Bilewicz, M., Stebel, R., & Czerkies, A. (n.d.). Skręcenie stawu skokowego i następstwa jego leczenia. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.

2. Ferran NA, Maffulli N. Epidemiology of sprains of the lateral ankle ligament complex. Foot Ankle Clin. 2006;11(3):659–662.🔹 Dlaczego warto? – Kluczowa pozycja opisująca epidemiologię i częstość urazów stawu skokowego w populacji ogólnej i sportowcach.

3. Hertel J. Functional Anatomy, Pathomechanics, and Pathophysiology of Lateral Ankle Instability. J Athl Train. 2002;37(4):364–375.

Jak rozpoznać skręcenie stawu skokowego?

1. Ból w okolicy kostki (najczęściej z boku)Pojawia się natychmiast po urazie. Może być ostry i pulsujący, zwłaszcza przy próbie chodzenia lub obciążania stopy.

2. Obrzęk (opuchlizna)Stopa i/lub kostka szybko puchną – to reakcja zapalna na uszkodzenie więzadeł.

3. Siniak (krwiak, zasinienie)Czasem widoczny od razu, a czasem pojawia się po kilku godzinach lub dniach. Często przemieszcza się niżej – np. do palców.

4. Ograniczona ruchomość. Zgięcie, wyprost lub obrót stopy są bolesne albo niemożliwe.

5. Uczucie niestabilności stawu. Osoba może mieć wrażenie, że „kostka ucieka”, „zapada się” lub „nie trzyma” przy próbie stania lub chodzenia.

6. Trudność w chodzeniu lub całkowita niemożność obciążenia kończyny. Im większe uszkodzenie, tym trudniej się poruszać – w poważnych skręceniach pacjent nie jest w stanie stanąć na stopie.

Co możesz zrobić aby zapobiec po skręceniu lub już po operacji stawu skokowego? 

Ćwiczenia profilaktyczne i pooperacyjne na staw skokowy: 

1. Krążenia stopy – na siedząco lub leżąco wykonuj powolne krążenia stopy w obie strony. 

2. Zginanie i prostowanie – unoszenie palców do góry i na dół (ćwiczenie mięśni piszczelowych i łydki). 

3. Chodzenie na palcach i piętach – wzmacnia mięśnie stopy i łydki. 

4. Ćwiczenia na niestabilnym podłożu – np. stanie na jednej nodze na poduszce sensomotorycznej. 

5. Taśmy oporowe – ćwiczenia oporowe w różnych kierunkach (inwersja, ewersja, zgięcie, wyprost). 

6. Rolowanie stopy i łydki na wałku/piłeczce – poprawa elastyczności i praca z blizną. 

Po operacji: 

• Unikaj przeciążania stawu na początku – postępuj zgodnie z zaleceniami fizjoterapeuty. 

• Pracuj nad czuciem głębokim (propriocepcją), bo to klucz do odzyskania stabilności. 

• Zadbaj o bliznę – delikatny masaż, mobilizacja i praca manualna mogą zapobiec zrostom i ograniczeniu ruchomości. 

• W razie bólu lub drętwienia, zawsze warto skonsultować się z neurologiem lub terapeutą pracującym z nerwami obwodowymi.